Kaszel bez gorączki – czy to powód do niepokoju? Jak sobie z nim radzić?

Przeziębienie kojarzymy z wysoką gorączką, katarem, kaszlem i ogólnie złym samopoczuciem. Tymczasem zdarza się, że w trakcie infekcji wirusowej kaszel występuje bez gorączki. Mimowolne odruchy, takie jak kaszel i kichanie to pierwsze bariery obronne układu odpornościowego. Dzięki nim organizm usuwa drobnoustroje z dróg oddechowych. Dopiero gdy te mechanizmy zawiodą, rozpoczyna się uwalnianie przeciwciał, rozwój stanu zapalnego i podwyższona temperatura ciała. Intensywność działania układu immunologicznego jest jednak sprawą bardzo indywidualną, dlatego gorączka nie zawsze występuje. 

W przebiegu infekcji górnych dróg oddechowych zwykle początkowo pojawia się suchy kaszel, często bez gorączki. Dopiero po kilku dniach dochodzi do wzmożonej produkcji wydzieliny, co określa się jako kaszel mokry, czy też produktywny. Ten rodzaj kaszlu jest pożądany, ponieważ wraz z wydzieliną z oskrzeli zostają usunięte drobnoustroje.

Zdarza się również, że kaszel bez gorączki utrzymuje się nawet kilka tygodni po przebytej infekcji górnych dróg oddechowych. Wówczas zwykle jest on suchy, może mu towarzyszyć chrypka i swędzenie w gardle. Przedłużające się dolegliwości zwykle wynikają z podrażnienia błony śluzowej gardła i ustępują po jej regeneracji. Utrzymujący się kaszel i katar lub inne objawy przeziębienia, nawet bez gorączki powinny jednak skłonić do wizyty u lekarza. W części przypadków dochodzi do nadkażenia bakteryjnego, które może wymagać zastosowania antybiotykoterapii.

Do powikłań po infekcjach górnych dróg oddechowych zalicza się m.in. zapalenie oskrzeli i płuc. Wbrew pozorom schorzenia te mogą wywoływać mało nasilone objawy, dlatego często są bagatelizowane. 

W przebiegu przewlekłego zapalenia płuc może występować mokry kaszel bez gorączki, choć w większości przypadków pojawia się stan podgorączkowy. Co więcej, kaszel, zarówno u dziecka, jak i u dorosłego, może być łagodny, określany jako pokasływanie. Z czasem kaszel może całkowicie ustąpić, pomimo toczącego się stanu zapalnego płuc. 

Kaszel bez gorączki przy zapaleniu oskrzeli częściej występuje u dorosłych. U dzieci gorączka zdarza się w większości przypadków. Jednak jeśli za schorzenie odpowiadają wirusy, możliwe, że występuje tylko lekki stan podgorączkowy. Warto wiedzieć, że zapalenie oskrzeli dzieli się na ostre i przewlekłe, utrzymujące się ponad 8 tygodniu – przy tego rodzaju infekcji gorączka zwykle nie występuje.

Kolejną z możliwych przyczyn kaszlu bez gorączki jest astma. Jest to przewlekłe schorzenie zapalne dróg oddechowych, w którego przebiegu występują niekontrolowane skurcze oskrzeli. Objawy astmy mają zmienny charakter, co oznacza, że występują w różnym czasie, niesystematycznie. Wynika to z faktu, że czynnikiem wyzwalającym objawy często są alergeny, głównie wziewne. Brak kontaktu z substancją uczulającą powoduje więc remisję symptomów. 

Przy astmie pojawia się suchy kaszel bez gorączki. Może on być ostry, napadowy, bardzo uporczywy lub umiarkowany. Chorobie mogą towarzyszyć duszności i świszczący oddech. Do nasilenia kaszlu często dochodzi w nocy i nad ranem. Ponadto suchy kaszel i duszności mogą nasilać się po wysiłku fizycznym. Duszący kaszel bez gorączki bezwzględnie wymaga pomocy lekarza.

Choroba refluksowa, czyli nadmierny skurcz zwieracza przełyku, powoduje cofanie się treści pokarmowej wraz z sokiem żołądkowym. Konsekwencją są objawy, takie jak m.in. pieczenie, zgaga, dyskomfort odczuwany w klatce piersiowej, częste odbijanie, zwłaszcza po posiłku. 

Cofająca się treść pokarmowa powoduje także podrażnienie gardła, przez co częstym objawem jest chrypka i kaszel, oczywiście bez gorączki. W takich przypadkach kaszel zwykle występuje po jedzeniu, ale może się nasilać także po przyjęciu pozycji leżącej, co sprzyja cofaniu się treści pokarmowej do górnych odcinków układu oddechowego.

Poza wymienionymi chorobami za kaszel bez gorączki mogą odpowiadać podrażnienia gardła i śluzówki nosa wywołane przez zanieczyszczenia środowiskowe. Kurz, smog i przede wszystkim dym papierosowy uszkadzają strukturę błon śluzowych, prowadząc do ich odwodnienia. 

W odpowiedzi na zanieczyszczenia organizm wzmaga produkcję wydzieliny, która ma za zadanie usunąć je z dróg oddechowych. Wytwarzany śluz często spływa do gardła, co wzmaga odruch kaszlowy. Jednocześnie może pojawiać się drapanie, pieczenie, chrypka, kaszel. Również w tym przypadku bez gorączki. Warto jednak pamiętać, że zanieczyszczenia wpływają niekorzystnie na stan błon śluzowych, co ułatwia wnikanie patogenów. Osłabiona śluzówka staje się więc podatna za zainfekowanie, dlatego np. nałogowi palacze lub osoby, które biernie wdychają dym papierosowy, częściej chorują na infekcje górnych dróg oddechowych.

Leczenie kaszlu bez gorączki zależy przede wszystkim od jego przyczyny. Astma, choroba refluksowa, czy zapalenie płuc i oskrzeli to schorzenia, które wymagają leczenia pod okiem specjalisty, dlatego długotrwale utrzymujący się kaszel wymaga wnikliwej diagnozy. 

Nie należy niwelować tylko objawów, ponieważ zadaniem kaszlu jest eliminacja patogenów. Niemniej jednak utrzymujący się, suchy kaszel pogłębia podrażnienia, dlatego podstawą jest łagodzenie dolegliwości. Z kolei wydzielina przy kaszlu mokrym często jest na tyle gęsta, że organizm nie jest w stanie samodzielnie usunąć jej dróg oddechowych.  

Utrzymujący się ból gardła, katar i kaszel, także bez gorączki, wskazuje na infekcję. W pierwszych dniach jej trwania leczenie można ograniczyć do łagodzenia objawów. Należy przez kilka dni pozostać w domu i odpoczywać, tak aby organizm miał siłę na walkę z infekcją. W tym czasie warto stosować preparaty dostępne bez recepty. Przy suchym kaszlu należy stawiać na środki nawilżające i łagodzące podrażnienia. Syropy i tabletki hamujące kaszel wybiera się tylko przy bardzo nasilonych objawach, sięgając po nie na noc, tak aby móc spokojnie wypocząć. Z kolei wspierająco przy mokrym kaszlu stosuje się preparaty o działaniu mukolitycznym (rozrzedzającym wydzielinę). Pamiętajmy, że podstawą leczenia infekcji wirusowych jest wspieranie układu odpornościowego. Przy pierwszych objawach przeziębienia lub po kontakcie z osobą chorą, gdy zwiększa się ryzyko zachorowania, można zastosować np. wyrób medyczny w postaci spray-u do gardła ViruProtect STADA, który minimalizuje wnikanie wirusów do organizmu przez błony śluzowe. 

Zarówno przy mokrym, jak i suchym kaszlu warto dbać o odpowiednie nawilżenie górnych dróg oddechowych. W tym celu nieocenione są inhalacje, które jednocześnie nawilżają tkanki i upłynniają wydzielinę, a także preparaty przyśpieszające regenerację śluzówki, w tym napary ziołowe. Jeśli kaszel i inne objawy nie mijają po kilku dniach lub stają się bardziej dokuczliwe, należy zgłosić się do lekarza. 

lek. Michał Dąbrowski

STADA/PL/407/2021